EXTENDMAX – Các trường hợp không được đưa sản phẩm ra thị trường trong nước có thể được quy định bởi các văn bản quy phạm pháp luật khác nhau như Hiến pháp, các Bộ Luật do Quốc hội ban hành, các nghị định của Chính phủ, Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, các Thông tư của Bộ trưởng. Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ phân tích các vấn đề liên quan đến các sản phẩm thiết bị thu phát sóng vô tuyến, công nghệ thông tin (CNTT, ICT) thuộc phạm vi quản lý của Bộ Thông tin và Truyền thông, đã được nhập khẩu hợp pháp, nhưng "không được đưa ra thị trường trong nước" căn cứ theo quy định của Bộ TT&TT.
Khoản 3, Điều 21 của Thông tư số 30/2011/TT-BTTTT của Bộ TT&TT (được sửa đổi và bổ sung bởi Thông tư số 15/2018/TT-BTTTT và Thông tư số 10/2020/TT-BTTTT) có quy định như sau:
"3. Tổ chức, cá nhân không được đưa ra thị trường trong nước các sản phẩm thuộc các trường hợp không phải chứng nhận hợp quy nêu tại Điều 7 và thuộc các trường hợp không phải công bố hợp quy nêu tại Điều 8 của Thông tư này."
1. "Không được đưa ra thị trường trong nước" nghĩa là gì?
Để nắm rõ và áp dụng quy định nêu trên, trước hết ta cần phải nắm được khái niệm "thị trường trong nước" là gì. Có rất nhiều định nghĩa, khái niệm về "thị trường" theo nghĩa rộng và nghĩa hẹp nhưng hiện nay trong các văn bản pháp luật hiện hành không có quy định cụ thể về khái niệm thị trường cũng như các vấn đề liên quan đến thị trường. Do vậy chúng tôi có tham khảo một số khái niệm về thị trường như sau:
→ Thị trường là nơi chuyển giao quyền sở hữu sản phẩm, dịch vụ hoặc tiền tệ, nhằm thỏa mãn nhu cầu của hai bên cung và cầu về một loại sản phẩm nhất định theo các thông lệ hiện hành, từ đó xác định rõ số lượng và giá cả cần thiết của sản phẩm, dịch vụ;
→ Thị trường là một tập hợp những người mua và người bán tác động qua lại lẫn nhau, dẫn đến khả năng trao đổi;
→ Thị trường là nơi diễn ra các hoạt động mua và bán một thứ hàng hóa nhất định nào đó. Với nghĩa này, có thị trường gạo, thị trường cà phê, thị trường chứng khoán, thị trường vốn;
Như vậy, ta có thể hiểu là thị trường liên quan đến các hoạt động mua bán, trao đổi sản phẩm hàng hóa. "Không được đưa ra thị trường trong nước" có thể được hiểu là không được mua bán, trao đổi (các sản phẩm CNTT ICT đó) với các người mua là tổ chức hoặc cá nhân trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam.
2. Vì sao "Không được đưa ra thị trường trong nước" các sản phẩm đó
Sản phẩm hàng hóa nhóm 2 là các sản phẩm có khả năng gây mất an toàn, do đó cơ quan quản lý nhà nước ban hành các văn bản để quản lý và bảo vệ quyền lợi, lợi ích của các tổ chức cá nhân có liên quan. Các trường hợp sản phẩm có thể gây mất an toàn như sau:
→ Sản phẩm có thể gây nguy cơ mất an toàn về an ninh, quốc phòng.
→ Sản phẩm không đảm bảo an toàn, có thể gây nguy hiểm cho người sử dụng.
→ Sản phẩm không đảm bảo chất lượng, gây thiệt hại về mặt kinh tế cho người mua và sử dụng.
→ Sản phẩm không phù hợp quy hoạch phổ tần số vô tuyến điện quốc gia của Việt Nam.
→ Sản phẩm có thể gây can nhiễu đến các mạng viễn thông hoặc thiết bị đã được cấp phép tần số hợp pháp.
và một số trường hợp khác...
3. Danh mục các sản phẩm "Không được đưa ra thị trường trong nước"
Khoản 3, Điều 21 của Thông tư số 30/2011/TT-BTTTT, tổ chức, cá nhân không được đưa ra thị trường trong nước các sản phẩm (công nghệ thông tin ICT, thu phát sóng vô tuyến) nhập khẩu, sản xuất thuộc các trường hợp sau đây:
Nhóm sản phẩm, hàng hóa được quy định tại Điều 7, Điều 8 Thông tư 30/2011/TT-BTTTT
1. Sản phẩm nhập khẩu theo người hoặc qua đường hàng hóa để sử dụng cho mục đích cá nhân theo quy định của pháp luật, bao gồm: thiết bị điện tử, công nghệ thông tin; thiết bị đầu cuối cố định và di động mặt đất công cộng đối với các dịch vụ viễn thông và Internet đã được phép cung cấp và sử dụng tại Việt Nam.
2. Sản phẩm nhập khẩu hoặc sản xuất trong nước để trưng bày, triển lãm theo quy định của pháp luật; làm mẫu phục vụ mục đích nghiên cứu phát triển hoặc làm mẫu cho việc đo kiểm sản phẩm phục vụ chứng nhận hợp quy.
3. Các thiết bị vô tuyến điện của cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan lãnh sự của nước ngoài, cơ quan đại diện tổ chức quốc tế tại Việt Nam, đoàn đại biểu cấp cao nước ngoài đến thăm Việt Nam được hưởng quy chế ưu đãi, miễn trừ ngoại giao; các phóng viên nước ngoài vào hoạt động báo chí ngắn hạn ở Việt Nam (có giấy phép hoạt động báo chí của Bộ Ngoại giao); khai thác viên vô tuyến điện nghiệp dư.
4. Sản phẩm, hàng hóa không phải là thiết bị phát, thu-phát sóng vô tuyến điện sản xuất trong nước hoặc nhập khẩu để chính tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu sử dụng.
Nhóm sản phẩm, hàng hóa được quy định căn cứ theo Nghị Định 132/2008/NĐ-CP
a) Hành lý của người nhập cảnh, tài sản di chuyển của tổ chức, cá nhân trong định mức miễn thuế (không bao gồm xe cơ giới, xe máy chuyên dùng, xe đạp điện);
b) Hàng hóa của các tổ chức, cá nhân ngoại giao, tổ chức quốc tế trong định mức miễn thuế (không bao gồm xe cơ giới, xe máy chuyên dùng, xe đạp điện);
c) Mẫu hàng để quảng cáo không có giá trị sử dụng; hàng mẫu để nghiên cứu khoa học, nghiên cứu phục vụ sản xuất; mẫu hàng để thử nghiệm phục vụ giám định, chứng nhận phù hợp quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, thử nghiệm liên phòng;
d) Hàng hóa tạm nhập khẩu để trưng bày, giới thiệu tại hội chợ triển lãm thương mại;
đ) Quà biếu, tặng trong định mức thuế (không bao gồm xe cơ giới, xe máy chuyên dùng, xe đạp điện);
e) Hàng hóa trao đổi của cư dân biên giới trong định mức thuế;
g) Hàng hóa, vật tư, thiết bị, máy móc tạm nhập - tái xuất không tiêu thụ và sử dụng tại Việt Nam;
h) Hàng hóa quá cảnh, chuyển khẩu, trung chuyển;
i) Hàng hóa từ nước ngoài đưa vào kho ngoại quan (không áp dụng đối với hàng hóa từ kho ngoại quan đưa vào nội địa tiêu thụ);
k) Nguyên liệu, vật tư, hàng mẫu để gia công cho nước ngoài, để sản xuất hàng xuất khẩu; nguyên liệu để sản xuất hàng hóa tiêu thụ nội địa, lưu thông trên thị trường trong trường hợp hàng hóa đã được quản lý chất lượng theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia tương ứng (trừ nguyên liệu nhập khẩu để sử dụng sản xuất phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, thức ăn chăn nuôi, thức ăn thủy sản, sản phẩm xử lý chất thải chăn nuôi, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng thủy sản và phụ tùng, linh kiện, tổng thành, hệ thống của phương tiện giao thông thuộc sản phẩm, hàng hóa nhóm 2).
m) Hàng hóa tái nhập khẩu để sửa chữa, tái chế theo yêu cầu của đối tác nước ngoài;
n) Hàng hóa nhập khẩu phục vụ yêu cầu khẩn cấp theo chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ;
o) Hàng hóa nhập khẩu chuyên dụng phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh;
p) Các loại hàng hóa khác không nhằm mục đích kinh doanh (loại hình phi mậu dịch) theo quyết định của Bộ trưởng bộ quản lý ngành, lĩnh vực.
(Hiện tại Bộ TT&TT chưa ban hành danh mục các loại sản phẩm hàng hóa nhập khẩu phi mậu dịch được miễn kiểm tra chất lượng)
4. Tổ chức, cá nhân cần chú ý điều gì để tránh vi phạm quy định
Các hành vi mua bán sản phẩm ở thị trường trong nước như liệt kê dưới đây là các hành vi vi phạm quy định của Bộ TT&TT (ngoại trừ trường hợp các hành vi này không bị quản lý hoặc không bị cấm bởi văn bản quy phạm pháp luật ở cấp cao hơn VD như các Bộ Luật do Quốc hội ban hành, các Nghị Định của Chính phủ, Quyết định của Thủ tướng Chính phủ) hoặc được cho phép bởi các văn bản pháp quy ở cấp tương đương (VD như các Thông tư của Bộ trưởng Bộ TT&TT và Bộ chức năng khác):
→ Mua bán, trao đổi các sản phẩm nhập khẩu theo đường hành lý xách tay (điển hình là các điện thoại, máy tính xách tay)
→ Mua bán, trao đổi các sản phẩm nhập khẩu hoặc sản xuất trong nước để phục vụ trưng bày triển lãm (đã được miễn kiểm tra chất lượng).
→ Mua bán, trao đổi tài sản của các cá nhân di chuyển (từ nước ngoài về) mà đã được miễn kiểm tra chất lượng nhà nước khi nhập khẩu.
→ Mua bán, trao đổi quà biếu tặng (là các sản phẩm công nghệ thông tin) đã được miễn kiểm tra chất lượng nhà nước khi nhập khẩu.
→ Mua bán, trao đổi các sản phẩm không có thu phát sóng vô tuyến (VD: máy tính để bàn) nhập khẩu theo diện tự sử dụng và đã được miễn thủ tục công bố hợp quy khi nhập khẩu.
→ Do Bộ TT&TT chưa ban hành danh mục các loại sản phẩm hàng hóa (kèm theo mã HS) nhập khẩu phi mậu dịch được miễn kiểm tra chất lượng. Toàn bộ các loại hàng hóa nhập khẩu phi mậu dịch mà không thông qua quá trình kiểm tra chất lượng thì sẽ không được phép mua bán (kể cả trường hợp được miễn kiểm tra nhà nước theo định mức miễn thuế)
→ Các trường hợp nhập khẩu khác nhưng không thông qua quá trình kiểm tra chất lượng, chứng nhận hợp quy, công bố hợp quy
5. Tổ chức, cá nhân cần xử lý như thế nào khi không còn nhu cầu sử dụng sản phẩm
Do các sản phẩm nhập khẩu, sản xuất theo các hình thức liệt kê trên "không được đưa ra thị trường trong nước", tổ chức, cá nhân có thể chọn một trong các phương án xử lý như sau khi không còn nhu cầu sử dụng sản phẩm:
→ Xuất khẩu, hoặc bán cho các tổ chức, cá nhân ở ngoài lãnh thổ Việt Nam (cần chú ý việc nhiều quốc gia cấm nhập khẩu hàng công nghệ thông tin đã qua sử dụng)
→ Cho, tặng sản phẩm cho tổ chức cá nhân khác (việc cho, tặng không phải là hoạt động mua bán, trao đổi nên không được coi là "đưa ra thị trường trong nước")
→ Tiêu hủy sản phẩm theo đúng quy định của pháp luật (đối với một số sản phẩm có chứa pin lithium, việc tiêu hủy phải do cơ quan có chức năng thẩm quyền thực hiện)
Các trường hợp xử lý tang vật vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan, bán thanh lý "hàng tịch thu" do cơ quan quản lý thị trường thu giữ của các tổ chức cá nhân vi phạm pháp luật là các trường hợp đặc thù. Các vụ việc thanh lý các điện thoại IPhone hoặc tai nghe Bluetooth nhập lậu mà Cơ quan Hải quan có nhu cầu gần đây là ví dụ điển hình cho loại hàng này. Việc thực hiện thủ tục chứng nhận hợp quy và công bố hợp quy đối với "hàng tịch thu" chưa có quy định riêng, nhưng khó thực hiện theo thủ tục thông thường bởi các lý do sau đây:
→ Thủ tục công bố hợp quy đối với hàng nhập khẩu phải được thực hiện thông qua quá trình đăng ký kiểm tra chất lượng nhà nước
→ Do đây là "hàng nhập lậu" nên không có bộ chứng từ nhập khẩu, không thể đăng ký kiểm tra chất lượng nhà nước được. Bởi vậy, cũng không thể công bố hợp quy cho hàng nhập lậu được.
→ Đối với một số loại sản phẩm đặc biệt như điện thoại IPhone 5G và các điện thoại 5G khác, việc thử nghiệm và chứng nhận hợp quy theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia tại thời điểm này là gần như bất khả thi nếu không có sự hỗ trợ của hãng sản xuất cung cấp các kết quả thử nghiệm trong nước và nước ngoài.
Trong trường hợp này, Cơ quan quản lý thị trường nên tham khảo với Bộ TT&TT về thủ tục chứng nhận, hợp quy áp dụng đối với "hàng tịch thu" để bán ra thị trường trong nước theo các quy định của Bộ Tài chính và Bộ TT&TT
